Dijital cihazların hayatımıza her geçen gün daha fazla entegre olmasıyla, çocuklar da bu teknolojiye erken yaşlardan itibaren maruz kalıyor. Peki, ekran süresinin çocuğunuzun dil gelişimi üzerindeki etkilerini ne kadar biliyorsunuz?

Ekran Süresi Nedir?

Ekran süresi, bir çocuğun televizyon, akıllı telefon, tablet, bilgisayar veya oyun konsolu gibi dijital cihazlarla geçirdiği zamanı ifade eder. Bu süre, pasif ekran süresi (örneğin TV izlemek) veya etkileşimli bir ortamda (oyun oynamak) geçirilen süreyi kapsar. Günümüzde, özellikle akıllı telefonların yaygınlaşmasıyla çocukların ekran süreleri de hızla artmaktadır. Ancak, bu dijital dünyaya maruz kalan çocuklar, sağlıklı bir gelişim için gereken uyaranları yeterince alamayabiliyorlar.

Erken Dönemde Ekran Süresinin Önemi

Çocukların beyin gelişiminin %80'inin 0-3 yaş arasında tamamlandığını biliyor muydunuz? Bu dönemde beynin hızla büyümesi, erken dönemdeki etkileşimlerin ne kadar önemli olduğunu gösteriyor. 3 yaşına kadar, çocuklar için ekran maruziyeti sınırlı olmalı ve bu dönemde olabildiğince etkileşimli oyunlar ve fiziksel aktiviteler ön planda tutulmalıdır. Ekranlar, çocukların gelişimsel ihtiyaçlarını karşılayabilecek üç boyutlu dünyadan uzak, iki boyutlu bir ortam sunar. Bu, özellikle erken yaşlarda dil, sosyal ve bilişsel becerilerin gelişimi için olumsuz sonuçlar doğurabilir.

Çocuklarda Yaşa Göre Ekran Süresi Ne Kadar Olmalıdır?

Amerikan Pediatri Birliği, 2 yaşına kadar çocukların ekrana maruz kalmamalarını öneriyor. 2 yaşından sonra ise çocuğunuzun yaşına bağlı olarak ekran süresinin günlük olarak belirli bir süreyi geçmemesi önemlidir.  Çocuğunuzun riskli bir gelişimi olmadıysa, 2 yaşını geçtiyse ve şu anda da gelişimsel bir problemi/riski yoksa ekran süresi günlük olarak; Yaşı×10 dk olmalıdır. Örneğin, 3 yaşındaki bir çocuk için ekran süresi günde 30 dakika, 4 yaşındaki bir çocuk için ise 40 dakika olmalıdır. Bu süre, çocuğun yaptığı aktivitelerde, örneğin resim yaparken arka planda açık olan TV’yi de kapsar.

Ekran Süresi ve Dil Gelişimi

Araştırmalar, sadece ekran başında geçirilen sürenin değil, aynı zamanda bu sürenin zamanlamasının da önemli olduğunu ortaya koyuyor. Sabahları ekranla geçirilen zaman, çocukların dil gelişimini olumsuz etkileyebilir. Sabah saatlerinde ekrana maruz kalan çocuklar, dil bozuklukları geliştirme riskinin daha yüksek olduğunu gösteren bulgular mevcuttur. Ekranlar çocuklara etkileşimli bir dil deneyimi sunmadığı için çocukların iletişim becerileri kısıtlanabilir. TV izlemek ya da dijital oyun oynamak, çocukların gerçek dünyada olduğu gibi karşılıklı konuşmalar yapmalarını engeller, bu da dil gelişiminde gecikmelere yol açabilir. Doğal öğrenme ortamları, yani çocukların oyun oynarken etkileşimde bulunarak öğrendikleri beceriler ise daha kalıcı ve sağlıklıdır. Ekrana uzun süre maruz kalan çocuklar, genellikle daha kısa cümleler kurar, daha az yaratıcı olur ve sosyal becerileri daha zayıf gelişir.

Ekran Süresi Uzadıkça, Bilişsel Gelişim Gecikir

Çocuklar ekranlardan çevrelerinden öğrendikleri beceriler kadar verimli ve kalıcı bir şekilde öğrenemezler. Ekran süresi arttıkça, çocukların dikkat süreleri kısalabilir, hayal güçleri ve yaratıcı düşünme becerileri zayıflayabilir. Ayrıca, bilişsel gelişimdeki yavaşlama, diğer gelişim alanlarını da olumsuz etkileyebilir. Dil gelişiminin geride kalmasıyla sosyal becerilerin zayıflaması gibi diğer sorunlarla karşılaşılabilir.

Çocuğunuzun Ekran Süresini Kontrol Altına Almanın 5 Yolu

1)Rol Model Olun: Çocuğunuz, sizin davranışlarınızı taklit eder. Eğer siz sürekli olarak ekran başındaysanız, çocuk da bu alışkanlıkları benimseyebilir. Bu nedenle, ebeveynlerin ekran süresini sınırlamaları ve alternatif aktiviteler önererek çocuklarına örnek olmaları çok önemlidir.

2)Ekran Süresi ile Diğer Aktiviteler Arasında Denge Kurun: Çocuğunuzun ekran başında geçirdiği zamanın yaşına uygun olup olmadığını kontrol edin. Günlük aktivitelerini birlikte planlayarak ekran süresini belirleyin ve belirlediğiniz kurallara uymaya özen gösterin.

3)Ekran Süresi Bitmeden Hatırlatmalar Yapın: Ekran süresi sona ermeden önce, çocuğunuza kalan süreyi hatırlatmak önemlidir. Bu, ani bir kesilmenin yaratacağı olumsuz etkiyi azaltır. Ayrıca, ekran süresi sona erdikten sonra çocuğunuzla konuştukları veya izledikleri şeyler hakkında sohbet etmek, geçişi daha kolay hale getirebilir.

4)Ebeveyn Olarak Tutarlı Olun: Ekran süresi konusunda anne ve babanın tutarlı bir yaklaşım sergilemesi gerekir. Aksi takdirde, evdeki otorite dengesi bozulabilir. Ekran süresi kısıtlamaları ve kuralları, her iki ebeveynin de ortak kararlarıyla uygulanmalıdır.

5)Alternatif Aktiviteler Önerin: Ekran süresi bittikten sonra çocuğunuzun keyif alacağı alternatif aktiviteler sunun. Sevdiği bir aktiviteyi seçmesi için ona seçenekler sunarak, ekran dışı etkinliklere yönlendirebilirsiniz. Örneğin, "Tablet süren bitti. Şimdi oyun hamuruyla mı oynamak istersin yoksa atölyeye gitmek mi?" gibi basit bir öneri ile çocuğunuzun dikkatini başka bir alana çekebilirsiniz. Çocuğunuzun ilgi alanı ve yaşına uygun atölyeleri Hipokid.com üzerinden kolaylıkla keşfedebilirsiniz.

Ekran süresi, çocukların dil gelişimini, sosyal becerilerini ve bilişsel yeteneklerini doğrudan etkileyen bir faktördür. Bu nedenle, çocuğunuzun ekran süresini yaşına uygun şekilde sınırlamak ve etkileşimli oyunlarla gelişimini desteklemek önemlidir. Sağlıklı bir denge kurarak, dijital dünyanın zararlarından korunmalarına yardımcı olabilirsiniz.

Yazan: Deniz Kaplan (Uzm. Çocuk Gelişimci)

Kaynakça

Kardaş B, Kardaş Ö. ÇOCUĞUN EKRAN MARUZİYETİ VE ANNENİN AKILLI TELEFON KULLANIM DÜZEYİ DİL GELİŞİMİNİ ETKİLER Mİ? KESİTSEL BİR ÖN ÇALIŞMA. 

Erol N, Sezgin N, Savaşır I. Validity Studies of The Ankara Developmental Screening Inventory.

Sezgin N, Erol N, Savaşır I. 0-6 yaş çocukları için gelişim tarama envanteri. Türk Psikiyatri Dergisi.