Öz Güvenli Çocuk
Öz güven kendinle barışık olma ve kendini olduğu gibi kabul etme hali diyebiliriz. Kendi benliğini ne kadar kabul ediyorsun, başarısızlıklarını nasıl değerlendiriyorsun ve kendi değerini ne ile ölçüyorsun? Bunların her biri öz güvenle doğrudan alakalı.
Öz güveni etkileyen birçok unsur var ancak çocukların öz güvenli olmasında erken çocukluk dönemindeki ebeveyn davranışları kritik bir öneme sahip. Çocukların öz güvenli olması ailesi tarafından koşulsuz kabul edilmesiyle başlar. Aslında her gün hareketlerimizle çocuğumuza hem kendimizle hem de onunla ilgili mesajlar veriyoruz. Sürekli yargılaman, küsmen, yaptığın fedakarlıkları anlatman ve sadece kendi üzüntüsünden bahsetmen çocuğuna ‘senin özün değerli değil, benim duygularım ve düşüncelerim senden daha önemli’ mesajını verir. Ancak çocuğunun benliğini her koşulda kabul etmen ve ona değer verdiğini hissettirmen öz güven gelişimi için çok önemli. Peki kendi ‘öz’ümüzle iç içe olan öz güvenin gelişimi ne zaman başlar?
Öz güvenin temeli ne zaman atılır?
Öz güvenin temeli çocuk dünyaya gözlerini açtığı ilk anda atılmaya başlar. Ebeveynlerin çocuğa bakarken ki yüz ifadelerinin ve ses tonlarının her biri çocuğa mesaj verir. Eğer sıcacık gülümsersen ve yumuşak bir ses tonuyla konuşursan ‘sen benim için değerlisin’ mesajını vermiş olursun. Ve bu mesaj çocuğun öz güvenini doğrudan etkiler. Ailesi tarafından değer gördüğünü hissetmek ‘demek ki ben değer görülmeye değerim’ düşüncesini çocuklarda uyandırır ve onlar da kendilerine değerli görür çünkü çocuk ilk yıllarda kendisini ve çevresini anne ve babasının gözlerinden algılar. Mesela sen bir böcek gördüğünde korkarak ve çığlık atarak tepki verirsen çocuk ‘demek ki bu korkulacak bir şey’ mesajını alır ve o da böceklerden korkar. Ama sen ‘aa burada küçük bir tırtıl varmış, gel onu rahatsız etmeden inceleyelim’ dersen çocuk da ‘onu rahatsız etmediğim sürece onu inceleyebilirim’ mesajını alır ve ondan korkmaz. Dünyayı beraber deneyimlerken senin bakış açından bu kadar etkilenen çocuğunun, kendi benlik duygusunda da senin davranışlarından etkilenmeyeceğini söyleyemeyiz tabii ki :) Peki sen çocuğunun sağlıklı öz güvene sahip olması için neler yapabilirsin? Beraber inceleyelim mi, ne dersin?
Öz güvenli çocuk
‘Sen, sen olduğun için değerlisin’ mesajını vermek çok önemli. Çocuğuna başarılı olsa da olmasa da değerli olduğu hissettirmek öz güven gelişiminde en değerli anahtarlardan biri. Değerini dış kaynaklardan değil de özünde alan çocuklar, değişen koşullara göre kendi değerini sorgulamadıkları için öz güvenli olurlar. Bu nedenle senin durum ve koşullardan bağımsız olarak çocuğuna önemli olduğunu hissettirmen öz değer gelişimi açısından çok değerli.
Çocuğunu dinle. Onun kendini ifade etmesine, duygu ve düşüncelerini açıkça dile getirmesine imkân ver. Eğer onu veya tüm aileyi ilgilendiren bir karar alınacaksa ‘sen bu konuda ne düşünüyorsun, ne istersin’ gibi sorular sorarak onun da söz sahibi olduğunu ve kararları ortak verdiğinizi hissetmesini sağlayabilirsin.
Çocuğunun öz yeterlilik kazanması için fırsatlar kovala. Öz yeterlilik hayatta kalabilmek için karşılaşılan sorunları çözebilme inancına sahip olmak demek. Çocuğuna öz yeterliliği ev içerisinde kazandırabileceğin gibi dışarda sosyalleşerek de kazandırabilirsin. Peki nasıl? Örneğin 1,5 yaşındaki çocuğun sıcak çay dolu bardağı taşımak istiyor diyelim. Öz yeterliliği geliştirmek için nasıl bir yol izleyebilirsin sence? Mesela sıcak çay yerine ılık ve onu yakmayacak sıcaklıktaki çayı bardağa koyarak onun eline verebilirsin. Belki düşürecektir ya da bardağı kıracaktır. Bunların hiçbiri önemli değil. Önemli olan ‘sen yapabilirsin ve ben senin bunu yapmana engel olmuyorum’ mesajını çocuğuna vermen. Bardağı düşürdü ve kırdı diyelim. Bu durumda ne yapabilirsin? ‘Hadi şimdi yeniden deneyelim’ diyerek çocuğuna pes etmemesi gerektiğini ve bardağı düşürmesinin onun yeteneksiz veya yetersiz olmadığı hissettirebilirsin. Öz yeterlilikleri gelişen çocukların öz güvenleri de gelişir çünkü ‘ben yapabilirim, ben bunu yapmayı yeniden ve yeniden deneyebilirim’ düşüncesi çoktan yerleşmiştir. Peki ev dışında öz yeterliliği ve öz güveni nasıl destekleyebilirsin?
Çocuğunun sevdiği, yapmaktan hoşlandığı ve yeteneğinin olduğu alanları keşfetmesi için arayışta ol. Bir spor dalıyla veya müzik aletiyle ilgilenen çocukların öz güvenleri daha fazla gelişiyor. Ve bu etkinlikleri kendi akranlarıyla ve sevdiği insanlarla yapması onun hem öz değerini hem de öz yeterliliğini geliştiriyor. Bu nedenle çocuğunun yeteneklerini keşfetmesi için atölyeler sık sık takip etmen onun ve onun kendini keşfetme serüvenine katkı sağlaman öz güven gelişimi açısından çok önemli.
Daha ilk doğduğu andan itibaren onunla kurduğun her temas bir mesaj niteliğinde. Davranışlarınla, sözlerinle ve bakışlarınla ona değerli olduğunu ve onu koşulsuz sevdiğini hissettirmen çok önemli. Peki ya öz güven? O zaten tüm bu davranışların sonucunda sen fark etmesen de oluşacak. Endişelenme, sen iyi bir ebeveynsin ve çocuğunun öz güven serüveninde en iyi şekilde destek olacaksın :) Önce kendine sonra da çocuğuna güven. Sevgi ve güven tüm kapıları ardına kadar açacak.
Çocuk kalın, çocuklarla kalın…
Yazar: Betül Polat (Boğaziçi Üniversitesi Temel Eğitim Bölümü Öğrencisi)
Kaynakça
Bunker, L.K. The Role of Play and Motor Skill Development in Building Children's Self-Confidence and Self-Esteem. The Elementary School Journal, 91 (5).
Seyitoğlu, F. (2017). Çocuklarda 20 Psikolojik Problem ve Çözümü. İstanbul: HayyKitap.
- Salı 02 Kas 2021
- 1,119
