Toplumsal cinsiyet nedir? Toplumun biyolojik cinsiyete göre bireylere atadığı roller ve sorumluluklar diyerek genel bir tanım yapabiliriz. Cinsiyetlerin toplumca atanmış rolleri vardır: Erkekler eve ekmek getirir, kadınlar ev işlerinde yeteneklidir, erkekler saldırgandır, kadınlar kırılgan ve narindir, erkekler duygusal olmamalıdır, kadınlar şöyledir, erkekler böyledir… Toplumsal cinsiyet rolleri, kişilerin mevcut kaynaklara erişiminden, davranış kalıplarına, sorumluluklarına, eğitime ulaşımından sağlık hakkına erişimine ve özgürlük hakkına kadar birçok alanda belirleyici olabilir. Peki bir ebeveyn olarak toplumsal cinsiyet rollerinden arındırılmış olarak çocuğunu nasıl yetiştirebilirsin?  Hadi birlikte keşfedelim.

Rol Model Olun

Çocuklar toplumsal normları görerek ve duyarak benimserler. Kalıplaşmış normları benimsememesi için çocuğuna rol model olabilirsin. Yemekleri, ev işlerini ve çocuğunun gözlemlediği günlük iş listenizi anne ve baba olarak paylaşımlı yapabilirsiniz. Birinizin bu alanlardaki deneyimi ya da yeteneği diğerinizden daha fazlaysa, birlikte iş bölümüyle yapabilirsiniz. Erkek işi olarak görülen tamirat ve harçlık verme gibi görevleri de eşit şekilde paylaşarak yapmaya özen gösterin.. Çocuğun bakımı ve veli toplantıları gibi konular genellikle annenin üstlendiği sorumluluklar arasında yer alıyor. Anne ve baba olarak bu konularda eşit sorumluluk alabilirsiniz. Eşit sorumluluk alma, çocuğuna cinsiyet rollerinin esnek ve eşit olduğunu gösterirken aynı zamanda ebeveynler arasındaki iş birliğini de güçlendirebilir.

Kelimelerinizi Dikkatli Seçin

Bu toplumda yaşadığımız için ister istemez hepimizin dilinde toplumsal cinsiyet rollerini pekiştiren kelimeler ve cümleler yer ediniyor. Çocuklukta cinsiyet rollerinin gelişmesinde kurulan bu cümlelerin önemli bir yeri vardır. Toplumsal cinsiyet eşitliğini pekiştirmek için çocuğuna “kız gibi ağlama” ya da “erkek gibi oturma” gibi cümleler kullanmaktan kaçınabilirsin. Oğlun ya da kızın için duygularını ifade edebileceği ve dışa vurabileceği bir alan açman da çok önemli. Yetişkin olarak duygularını çocuğuna gösterme konusunda sen de zorlanıyor olabilirsin ama rol model olma açısından çocuğuna mutsuzluk, üzüntü, korku ve keder gibi “negatif” olarak adlandırılan duygularını göstermen de oldukça değerli. 

Çocuğunu överken ise “aslan oğlum” “güzeller güzeli kızım” “cesur oğlum” “nazlı kızım” gibi kalıplar kullanmak yerine farklı kelimeleri yan yana getirebilirsin böylece erken yaşlardan itibaren çocuğuna oğlansa aslan gibi güçlü ve cesur; kızsa güzel ve nazlı olması gerektiği fikrini aşılamamış olursun. Alternatif olarak; “çok iyi bir denemeydi” “bu konuda çok beceriklisin” gibi detaylı ve geliştirebileceği özelliklerini övebilirsin.

Cinsiyet Stereotiplerine Karşı Bilinçli Olun

Cinsiyetçi stereotipleri teşvik eden medya içeriklerinden uzak durmaya özen gösterebilirsin. Bunun için çocuğunun izlediği filmleri ve dizileri ya da oynadığı oyunları çocuğundan önce sen izle ve oyna. Kitaplar için de aynı durum geçerli, çocuğun kitabı okumadan önce ayrıntılı şekilde kontrol etmeyi ve okumayı ihmal etme. 

Evinde toplumsal cinsiyet eşitliğini gözetsen bile toplumsal alanlarda çocuğun cinsiyetçi söylem ve davranışlara maruz kalabilir. En basitinden okulda diğer çocuklar aracılığıyla pembenin kız, mavinin erkek*(oğlan) rengi olduğunu söyleyebilir, belirli oyuncakları cinsiyetle ilişkilendirebilir. Örneğin; arabaların oğlanlar, bebeklerin kızlar için olduğu gibi. Çocuğun bu tarz stereotipik örneklerle gelse bile bunlara karşı çıkarak, çocuğuna farklı renkler, oyuncaklar ve aktiviteler konusunda özgürce seçim yapabileceğini hatırlatabilirsin. Bu, çocuğunun toplumun dayatmalarından bağımsız olarak ilgi alanını genişletmesine ve kendi kişisel tercihlerini keşfetmesine olanak tanır.

Toplumsal cinsiyet rollerinden uzakta çocuk yetiştirmek çok kolay olmasa da mümkün olduğunca toplumun oluşturduğu bu yargılardan kurtulmak için toplumu değiştirmenin yolu da aslında iyi yetişmiş, bilinçli çocuklardan geçiyor… Toplumsal rollerden çocuğunu koruyarak ve cinsiyet eşitliğinin önemini göstererek onu yönlendirmek onun ebeveyni olarak senin elinde. Umarız bütün çocuklar içlerinden geldiği rengi, oyuncağı ve oyunu kalıplara uyma kaygısı taşımadan özgürce seçerler. 

Hipokid ile çocuğunuzun ilgi alanlarını genişletebileceği, bambaşka dünyalar keşfedeceği birbirinden farklı aktivitelere ulaşabilirsiniz. 

Kaynak:

Okul Öncesi Dönemdeki Çocukların Toplumsal Cinsiyet Algılarında Ailenin Rolü

Yazar:

Bilge Camuzcu (Boğaziçi Üniversitesi, Okul Öncesi Öğretmenliği Bölümü)