Bir ebeveyn olarak, çocuğunuzun sürekli hareket halinde olduğunu ve etrafındaki
dünyayı keşfetmek için fırsatlar aradığını fark etmişsinizdir. Çocuklar için dünyayla
iletişim kurmanın en güvenli yolu, oyundur. Oyun yoluyla çocuklar, hayat boyu onlara
yardımcı olacak önemli beceriler öğrenir, kendilerini ve etraflarında olup bitenleri
keşfederler. Burada önemli nokta, çocuğunuzun oynadığı oyunların onun yaşına uygun
olmasıdır. Çocukların oyun tarzları yaşlarına göre değişir, yaşlarına uygun, farklı oyun
türlerinin desteklenmesi duygusal, fiziksel ve bilişsel gelişimleri açısından oldukça
önemlidir. Sizlere yol göstermesi için, oyunun neden bu kadar önemli olduğunu,
çocukların farklı yaş gruplarına uygun oyun türlerini ve her aşamada çocuklarınızı nasıl
destekleyebileceğinizi anlattık!
Oyun neden önemlidir?
Oyun sadece eğlence değildir, çocuklar için öğrenmenin temel yoludur. Birçok
araştırma, oyunun sağlıklı beyin gelişimi için vazgeçilmez olduğunu ve çocukların
sosyal, bilişsel ve duygusal gelişimlerine destek olduğunu vurgulamaktadır. Oyun,
sadece boş vakit geçirmekten çok daha fazlasıdır ve ebeveynler olarak sizin katılımınız
ve teşvikleriniz, oyun anlarının nasıl şekilleneceğinde ve katkılarında büyük bir etki
yaratabilir.
Yaş aralıklarına göre oyun türleri nelerdir?
1. Bebeklik dönemi (0 – 12 ay): Keşfetmek için oyun.
İlk yıllarında bebekler, genellikle “keşif oyunları” ile meşguldürler. Bu, çevrelerini
keşfetmek için görme, işitme, dokunma, tatma ve koklama gibi duyularını kullandıkları
oyun türüdür. Bebeğinizin nesnelere uzandığını, oyuncakları ağzına götürdüğünü veya
hareket eden nesnelere odaklandığını görebilirsiniz. Bu basit eylemler, onların
dünyalarını anlamalarına yardımcı olur.
Bu oyun türü, bilişsel ve duyusal gelişimin temellerini atar. Bebekler dokuları, şekilleri ve
sesleri tanımayı öğrenirler ya da örneğin, bir çıngırağı salladığında ses çıkması gibi
sebep-sonuç ilişkilerini anlamaya başlarlar. Oyunla gelen bu erken deneyimler beyin
gelişimlerine katkıda bulunur.
Nasıl desteklenir?
- Farklı dokularda ve renklerde, duyusal uyarılmaya katkıda bulunacak, güvenli
oyuncaklar sunabilirsiniz. Peluşlar, çıngıraklar ve yumuşak nesneler bu yaş grubuna
sunabileceğiniz oyuncaklardan bazılarıdır.
- Oyun sırasında bebeğinizle etkileşimde olmaya dikkat edin; onlarla konuşun,
gülümseyin ve göz teması kurun. Bu sadece beyin gelişimini teşvik etmekle kalmaz,
aynı zamanda aranızdaki duygusal bağın güçlenmesine de katkı sağlar.
2. Yürüme ve hareket dönemi (1 – 3 yaş): Fiziksel hareket gerektiren, fonksiyonel
oyunlar.

Çocuğunuz yürümeye başladığı yıllarda oyun, daha aktif ve amaçlı bir hal alır. Bu
aşamada çocuklar fonksiyonel oyunlar oynamaya başlarlar, yani nesneleri amaçlarına
uygun şekilde kullanırlar. Örneğin, oyuncak bir arabayı iterek bir noktadan başka bir
noktaya taşır ya da blokları üst üste dizerek bir şeyler oluşturmak isterler. Bu dönemdeki
koşma, zıplama, tırmanma gibi oyunlara olan ilgileri de artar.
Bu oyunlar, yürümeye başlayan çocukların motor becerilerini, el-göz koordinasyonlarını
ve mekansal farkındalıklarını geliştirir. Kaslarını güçlendirir ve fiziksel koordinasyonu
artırır. Ayrıca, bu etkinlikler çocuklara problem çözme ve sabır gibi becerileri öğretir;
özellikle bloklardan yapılmış bir kule yıkıldığında ya da bir yapboz parçası yerine
oturmadığında.
Nasıl desteklenir?
- Parka gitmek, engel parkuru oluşturmak, Hipokid’deki jimnastik kurslarına ya da
atölyelere katılmak gibi, hem iç hem de dış mekanda zaman geçirebilecekleri fiziksel
aktiviteler sunun.
- Kum ya da su dolu duyusal kutular gibi oyunlar ile yürümeye başlayan çocuklarınıza,
dökme ve doldurma gibi temel becerileri uygulayabilecekleri eğlenceli yollar
sunabilirsiniz. Bu noktada oyun boyunca onlarla etkileşimde olmak ve dağınıklık
konusunu sabırla karşılamak faydalı olabilir.
3. Okul öncesi dönem (3 – 5 yaş): Sembolik oyunlar.
Okul öncesi yıllarda, çocuklar sembolik, diğer adıyla taklit ve hayali oyunlara kendilerini
kaptırırlar. Onları bir süper kahraman gibi davranırken, bir aşçı gibi yemek yaparken ya
da oyuncak bebekleriyle bir ebeveyn gibi ilgilenirken görebilirsiniz. Gelişimsel süreçte,
bu dönem çocukların dış dünyayı kendilerinden ayrı görebildikleri yaşlardır. Dolayısıyla
başka başka rollerin var olduğunu fark eder ve oyun aracılığıyla bu rolleri keşfederler.
Sembolik oyun, çocukların sosyal rolleri anlamalarına ve empati kurmalarına yardımcı
olur, çünkü başka birinin yerine geçerek olaylara başka bir perspektiften bakma
becerisinin temellerini atarlar.
Nasıl desteklenir?
- Taklit oyunlarını teşvik edecek çeşitli aksesuarlar ve kostümler sunabilirsiniz, örneğin
mutfak setleri, oyuncak telefonlar ya da süper kahraman kostümleri.
- Hayal güçlerini ortaya koymalarına izin verin ve kurguladıkları oyunlara katılmaya
çalışın.
- Oyun gruplarına katılarak çocuklarınızın yaşıtlarıyla bir araya gelmesini ve sembolik
oyunu iş birliği ile zenginleştirmelerini teşvik edebilirsiniz.
4. Okul çağı (5 – 12 yaş): Yapılandırılmış oyun.
Çocuklar okula başladığında, oyun bambaşka bir hale bürünür. Artık oyunlar,
arkadaşlarıyla birlikte planladıkları, yapılandırılmış senaryolar ya da hedefler haline
gelir. Kurallara uymayı, sırayla hareket etmeyi ve müzakere etmeyi öğrendikleri bu
dönemde sınırları daha net belli olan masa oyunları, takım sporları ve grup etkinlikleri
daha çok ön plana çıkar.

Bu dönemde oyun, çocuklara takım çalışmasını, uzlaşmayı ve adil olmayı öğretir.
Ayrıca, akademik ortamlarda ihtiyaç duyacakları eleştirel düşünme ve strateji becerilerini
geliştirme fırsatı da sunar.
Nasıl desteklenir?
- Sıra almayı ve strateji geliştirmeyi içeren, masa ve kart oyunları sunabilirsiniz.
- Disiplin, takım çalışması ve azmi teşvik eden spor, müzik ya da dans gibi kurslara;
grup aktivitelerine katılmalarını teşvik edebilirsiniz.
5. Ergenlik öncesi dönem (12 - 14 yaş): Kurallı ve rekabetçi oyunlar.
Ergenlik öncesi dönemde oyunlar daha çok rekabet ve kural içeren bir hale gelir. Bu
yaşlarda spor, video oyunları ya da satranç gibi stratejik masa oyunları popülerdir.
Sosyal etkileşim, akran seçimleri ya da kişilikler bu dönemdeki oyun seçimleri üzerinde
oldukça etkilidir.
Rekabetçi ve kurallı oyunlar, stratejik planlama, eleştirel düşünme ve karar verme gibi
daha üst düzey düşünme becerilerini geliştirmeye yardımcı olur. Ayrıca, takım
ortamlarında işbirliği ve liderlik becerilerini geliştirir; hem kazanma hem de kaybetmeyle
nasıl başa çıkacaklarını öğrenirler.
Nasıl desteklenir?
- Spor aktiviteleri ya da satranç kulüpleri gibi rekabetçi grup etkinliklerine katılmalarını
teşvik edebilirsiniz.
- Bu dönemde bilişsel becerileri gelişmiş olduğundan zaman zaman adalet, hırs, başarı
gibi oyunlarını etkileyen somut temaları onlarla konuşabilirsiniz.
- Yeni dönemde bu yaşlar, çocukların en fazla ekran süresine maruz kaldıkları yaşlardır.
Bu noktada ekran süresini sıfırlamak yerine fiziksel ve sosyal aktivitelerle
dengeleyebilirsiniz. Video oyunları bilişsel faydalar sağlayabilir, ancak yüz yüze akran
etkileşimlerini de teşvik etmek önemlidir.
Kısacası, çocuğunuz büyüdükçe oyun ihtiyaçları değişir, ancak oyunun önemi çocukluk
boyunca sabit kalır. Çocuğunuzun gelişim aşamasına uygun oyun türlerini anlayarak,
doğru türde desteği sağlayabilirsiniz. Oyun, sadece eğlenceli bir aktiviteden ibaret
değildir, çocuğunuzun gelecekteki başarısının kritik bir yapı taşıdır. Bu yüzden, bir
dahaki sefere çocuğunuzu oyun oynarken gördüğünüzde, onun öğrenip büyüdüğünü ve
hayat boyu sürecek beceriler kazandığını kendinize hatırlatabilirsiniz.

Yazan:
Aleyna Tepe İper