Çevrene bir göz at. ‘Bundan güzel oyuncak olur’ dediğin bir eşya var mı? Eğer çocuk gözüyle bakabilirsen gördüğün her şey bir anda oyuncağa dönüşebilir, seninle konuşabilir ve arkadaş olabilir :) Evet, çocuğun dünyasında bu mümkün çünkü çocuğun dili oyundur. Bu dil sayesinde çocuk etrafında gerçekleşen olaylara ‘oyun’ ve çevresindeki eşyalara da ‘oyuncak’ demekte hiç de zorlanmaz.  Oyunun en büyük destekçisi de kuşkusuz oyuncaklardır. Peki oyuncak dediğimizde aklımıza sadece satın alınan, ne olduğu ve nasıl kullanacağı belirli oyuncaklar mı geliyor? Bu yazıdan sonra bu oyuncaklardan çok daha fazlasını göreceğine eminiz. Haydi başlayalım o zaman.

Terlikten tren olur mu?

Terlikten tren, kalemden uçak, saatten tekerlek, bardaktan akvaryum hatta ellerinden kuş… Eğer çocuğunun dünyayı gördüğü şekilde bakabilirsen terliğin gerçekten tren ve saatin gerçekten tekerlek olduğunu görebilirsin :) Peki bunu nasıl başarabiliriz?

Sınırları görme

Nesneleri tek şekliyle görmek yerine farklı şekillerde görmeye çalış. Mesela sandalyenin 4 ayağı yukarda olacak şekilde ters çevir. Bu şekliyle neye benzedi sence? Bir kayak takımı olabilir mi, ne dersin? Ya da mutfağındaki cam çaydanlıktan bir uzay aracı görüntüleme aleti olur mu? Çaydanlığın tam köşesine küçük bir ayna koysanız ve yukardan baktığınızda aslında çayın akması gereken yerden yıldızların akışını izleseniz? Aslında etrafında gördüğün her eşyanın başka bir görünme formu mevcut, sadece hayal et ve çocuğunun dünyasına bu hayallerinle katıl, eminiz farkı göreceksin :)

Oyuna dahil ol

Çocuklar mutfak dolabı karıştırmaya bayılır. Ona ‘yapma, bak o kırılır elini kesersin’ demek yerine sen de oyuna dahil ol. Nasıl mı? İşe en alt raflara çocuğunun canını acıtmayacak eşyaları koymakla başlayabilirsin, böylece sen yanında yokken de keşfetmenin hazzını yaşayabilir. Çocuğun ortadan kaybolduğunda odasında oyun oynadığını düşünebilirsin ama sessiz sessiz mutfak dolabının içine girmiştir bile. Sen de katıl bu oyuna ve küçüklü büyüklü tencerelerin bateri, kepçelerin ise baget olmasına izin ver. Çocuğunun çıkardığı seslerden aldığı enerjiyi fark et ve kendisini baterist gibi hissetmesini keyifle izle :)

Oyuncaksız Oyunun Faydaları

Çevremizdeki nesnelere farklı gözle bakmaya alıştık ve çocuğumuzla hayal ederek ‘oyuncaksız oyun’ deneyimini yaşıyoruz diyelim. Peki bu deneyim çocuğumuza neler katar?

Çocuğun yaratıcılığını destekler

Etrafımızda gördüğümüz çoğu oyuncak fazla tanımlı olabiliyor. Yani ne olduğu, ne işe yaradığı hatta adı bile belirli bu oyuncakların. Ama oyuncaksız oyun sayesinde çocuğunun etrafında olan her şey birer oyuncağa dönüşebilir ve farklı isimler ve görevler atanabilir. Ayrıca çocuğun düşünme yeteneğini ve yaratıcılığını destekleyerek gelişimine katkıda bulunur.

Karar verme ve uygulama yeteneğini geliştirir

Hangi nesnenin hangi rolü üstleneceği son derece önemli. Çocuğun bu kararı kendisi verebilir. Su şişesinin yeni rolü ne olacak? Uçabilecek mi yoksa yürüyecek mi? Adı ne olacak? Bu sorular ışığında nesnelerin rolü belirlenir ve bu rol oyun boyunca sürdürülür. Bu nedenle oyuncaksız oyun sayesinde çocuğunun karar verme ve bu kararı uygulama yeteneği gelişir.

Beyin gelişimini destekler

Beynin problem çözme ile ilgili bölümü olan prefrontal korteks gelişimi anne karnında başlar ve özellikle ilk 3 yıl bu bölgenin gelişimi için çok önemlidir. Nörobilim uzmanı Dr. Serdio Pellis yaptığı araştırmalarla yapılandırılmamış oyunun prefrontal korteks gelişimi açısından büyük öneme sahip olduğunu kanıtladı. Sen de oyuncaksız oyun sayesinde çocuğuna yapılandırılmamış bir oyun ortamı sağlayabilir ve onun beyin gelişimini destekleyebilirsin.

Evde oyuncakları koyacak yer kalmamış olabilir. Çocuğun heyecanla aldığı oyuncağı bir kenara atmış olabilir. Peki bu kadar oyuncak her defasında etkili kullanılır mı dersin? Bebeğin bebek olduğu, arabanın araba ve trenin tren olduğu bir oyun düzeni çocuğuna her zaman zevk vermeyebilir. Onun yaratıcı düşünmeye, olmayacakları oldurmaya ve ‘vay’ demeye ihtiyacı var. Mesela bu hafta ona oyuncak almak yerine kocaman bir kutu hediye et. Sence kutu bir arabaya mı, uzay aracına mı, robota mı yoksa astronota mı dönüşecek? Biz bu harika dönüşüm için şimdiden heyecanlandık :) Size de maceralarla dolu bir ‘oyuncaksız oyun’ günü diliyoruz.

Çocuk kalın, çocuklarla kalın…

Yazar: Betül Polat (Boğaziçi Üniversitesi Temel Eğitim Bölümü öğrencisi)

Kaynakça:

Lin, S., Chien, S., Hsiao C. (2020). Enhancing Computational Thinking Capability of Preschool Children by Game-based Smart Toys. Electronic Commerce Research and Application (44).