Akran Zorbalığının Öbür Yüzü: Hayır Diyemeyen Çocuklar
- Çocuğunuzun "hayır" diyebilme becerisi, onun kişisel sınırlarını koruması, özgüvenini geliştirmesi ve zorbalığa karşı direnç göstermesi açısından büyük önem taşır. Bu beceri, çocuğunuzun sağlıklı bir sosyal yaşam sürdürmesinde kritik bir rol oynar. Araştırmalar, "hayır" diyemeyen çocukların akran zorbalığına maruz kalma riskinin daha yüksek olduğunu göstermektedir.Zorbalık yapan çocuğun akran nezaketini öğrenmesi gerekirken, diğer taraftan zorbalığa uğrayan çocuğun da "hayır" demeyi öğrenmesi gerektiği unutulmamalıdır. Aslında bu işin iki tarafı vardır ve her iki tarafın da desteklenmesi önemlidir. Çocuğunuza bu önemli beceriyi kazandırmak, yalnızca onun zorbalıkla başa çıkabilme yeteneğini güçlendirmekle kalmaz, aynı zamanda özgüvenini de artırır. Peki, çocuğunuza “hayır” demeyi nasıl öğretebilirsiniz? Bu yazımızda gelin birlikte inceleyelim.
- Çocuğunuza "Hayır" Demeyi Öğretmenin Yolları
- 1) Erken Yaşlarda Seçenek Sunun
- Çocuğunuza küçük yaşlardan itibaren seçenekler sunarak karar verme becerisini geliştirebilirsiniz. Örneğin, "Dışarıya çıkarken kot pantolonunu mu yoksa eteğini mi giymek istersin?" gibi basit sorularla onun tercih yapmasını sağlayabilirsiniz. Bu yaklaşım, çocuğunuzun kendi isteklerini fark etmesine neden olur. Erken yaşlardan itibaren kendini ifade etmeyi öğrenen çocuklar, istemedikleri şeylere "hayır" demeyi daha kolay kavrayabilirler. Bu süreç, çocuğunuzun kendini güvende hissetmesine yardımcı olacak ve sınırlarını tanımasına olanak tanıyacaktır.
- 2) Model Olun
Çocuğunuz, sizin davranışlarınızı gözlemleyerek öğrenir. Kendi sınırlarınızı nasıl belirlediğinizi ve gerektiğinde nasıl "hayır" dediğinizi ona göstererek, bu beceriyi kazanmasına katkı sağlayabilirsiniz. Örneğin, işten yeni geldiniz ve dinlenmek istiyorsunuz, ancak çocuğunuz sizinle oyun oynamak istiyor. Ona şöyle diyebilirsiniz: "Şu an yorgunum ve biraz dinlenmeye ihtiyacım var. 15 dakika sonra seninle oyun oynayabilirim." bu şekilde, kendi sınırınızı net bir şekilde belirleyerek çocuğunuza "hayır" demenin kibar ve kararlı bir şekilde nasıl yapılacağını öğretebilirsiniz. Zamanla, o da kendi sınırlarını çizmenin doğal ve sağlıklı olduğunu öğrenebilir. Model olarak çocuğunuzun, başkalarına karşı nasıl saygılı ancak kararlı bir şekilde durabileceğini anlamasına yardımcı olabilirsiniz.
- 3) Duygularını İfade Etmesi İçin Teşvik Edin
Çocuğunuzun duygularını ifade etmesine izin verin ve onu bu konuda cesaretlendirin. Duygularını açıkça ifade edebilen çocuklar, kendi sınırlarını daha net belirleyebilir ve gerektiğinde "hayır" diyebilirler. Çocuğunuz duygularını ifade etmekte zorlanıyorsa, duygularını birlikte konuşabilirsiniz. Örneğin, "Arkadaşın oyuncağını elinden almak istediğinde nasıl hissettin?" gibi sorularla onun hislerini birlikte anlamaya çalışabilirsiniz. Bu tür konuşmalarla çocuğunuzun duygularını anlamasına ve kendini net bir şekilde ifade edebilmesine yardımcı olabilirsiniz. Duygularını tanıyan ve ifade edebilen bir çocuk, sınırlarını daha iyi koruyabilir ve zorbalık karşısında kendini savunmayı öğrenebilir.
- 4) Reddetmenin Kabalık Olmadığını Öğretin
- Çocuğunuza "hayır" derken kararlı olmanın kaba olmak anlamına gelmediğini göstermek önemlidir. Nazik ama net bir şekilde sınır koymayı öğrenen çocuklar, zorbalık karşısında kendilerini daha rahat ifade edebilirler. Örneğin, bir arkadaşı elindeki kalemi almak istediğinde, çocuğunuzun "Hayır, bu kalemi şu an kullanıyorum, bitirdiğimde verebilirim" diyebilmesi, hem kendi hakkını korumasına hem de başkalarıyla sağlıklı iletişim kurmasına yardımcı olur. Çocuğunuza beden dili ve ses tonunun da önemli olduğunu öğreterek, mesajını net bir şekilde iletmesini destekleyebilirsiniz. Bu yaklaşım, çocuğunuzun hem kendine güvenmesini sağlar hem de başkalarına karşı duyarlı bir şekilde davranmasına olanak tanır. Bu konuda çocuğunuza destek olmak için "Çaça Hayır Demeyi Öğreniyor" kitabını okuyabilirsiniz Ece Ömercikoğlu’nun yazdığı bu kitap, çocuklara sınır koymanın ve "hayır" demenin kaba olmak anlamına gelmediğini öğreten eğlenceli ve öğretici bir hikâye sunar.
- "Hayır" Diyebilme Becerisinin Zorbalıkla Mücadeledeki Rolü
- Zorbalık, çocukların fiziksel ve psikolojik sağlıklarını olumsuz yönde etkileyen önemli bir durumdur. Çocuğunuzun "hayır" diyebilmesi, zorbalığa karşı bir kalkan görevi görür. Bu beceri, çocuğunuzun kendi sınırlarını belirlemesine ve başkalarının isteklerine karşı durabilmesine olanak tanır. Yapılan araştırmalar, zorbalığa maruz kalan çocukların genellikle içe dönük, kaygılı ve özgüveni düşük bireyler olduğunu göstermektedir. Bu özellikler, çocukların kendi sınırlarını korumakta zorlanmalarına ve zorbalık karşısında pasif kalmalarına neden olabilir.Çocuğunuzun "hayır" diyebilmesi, onun duygusal olarak daha güçlü bir duruş sergilemesine yardımcı olur. Bu beceri, çocuğunuzun kendi haklarını savunmasını, başkalarının isteklerine karşı durabilmesini ve sosyal ilişkilerde daha sağlıklı sınırlar koyabilmesini sağlar. Zorbalığa maruz kalmış ve sınırlarını koruyamayan çocuklar, genellikle kendilerini pasif ve çaresiz hissederler. Ancak "hayır" diyebilen çocuklar, bu tür olumsuz durumlarla başa çıkmada daha başarılı olurlar. Özgüveni yüksek ve sosyal becerileri gelişmiş çocukların zorbalığa maruz kalma olasılığı daha düşüktür. Bu nedenle, çocuğunuza küçük yaşlardan itibaren kendi haklarını korumayı öğretmek, onun zorbalıkla daha etkili bir şekilde başa çıkmasını sağlar.
- Çocuğunuza erken yaşlardan itibaren "hayır" demeyi öğretme becerisi,başta zorbalıkla mücadele olmak üzere, çocuğunuzun duygusal ve sosyal olarak sağlıklı gelişiminde önemli bir rol oynar. Onun sınırlarını koymasını sağlamak, özsaygısını artıracak ve sosyal becerilerini güçlendirecektir. Unutmayın, sınırlarını koruyabilen bir çocuk, her türlü olumsuz sosyal durumda kendini savunabilir ve sağlıklı bir şekilde iletişim kurabilir. "Hayır" diyebilen bir çocuk, hem kendi değerini bilen hem de başkalarının sınırlarına saygı gösteren güçlü bir birey olarak yetişir.
- Yazar: Deniz Kaplan (Uzm. Çocuk Gelişimci)
- Kaynakça
- Şahin, M. (2010). Zorbalık ve mağduriyetin psikolojik etkileri: Türkiye’deki çocuklar üzerine bir inceleme. Eğitim ve Bilim
- Erdem, C., & Çakar, F. S. (2020). Çocukların zorbalıkla baş etme stratejileri ve ebeveyn rolleri. Psikoloji Çalışmaları Dergisi
- Gül, S., & Tanrıkulu, T. (2019). Okul zorbalığına karşı psikolojik dayanıklılığın rolü. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi
- Salı 18 Mar 2025
- 71
