Çocuklarda Gelişim Geriliğinin Temel Göstergeleri
- Çocukların büyüme ve öğrenme süreçlerini izlemek, ebeveynler için hem öğretici hem de duygusal bir yolculuktur. Her çocuğun kendine özgü bir gelişim hızı vardır. Bu çeşitlilik oldukça doğal olsa da bazen, "Acaba çocuğum yaşıtlarıyla aynı hızda mı ilerliyor?" gibi sorular ebeveynleri düşündürebilir.
- UNICEF’in verilerine göre, Türkiye’de 5 yaş altı çocukların %16’sında gelişimsel gerilik görülüyor. Bu önemli bir oran ancak erken teşhis ve doğru yönlendirme ile çocukların potansiyellerini en üst seviyeye çıkarmak mümkün. Bunun için, çocukların büyüme yolculuklarında onların işaretlerini doğru okumak gerekiyor.
- Çocuklarda gelişim geriliği, ebeveynlerin dikkatle izlemeleri gereken önemli bir konu. Fiziksel, zihinsel, sosyal ve duygusal becerilerin yaşa uygun bir hızda ilerlememesi, çocuğun potansiyelini tam anlamıyla kullanmasını engelleyebilir. Bu yazıda, çocuklarda gelişim geriliğinin temel göstergelerini ve ebeveyn olarak dikkat etmeniz gereken kritik noktaları ele alıyoruz.
- 1. İnce ve Kaba Motor Gelişimi
- Fiziksel gelişim, çocuğun boy ve kilosunun yaşıtlarına uygunluğuyla başlar.Boy ve kilonun akranlarına göre geride kalması, altta yatan bir gelişim sorununa işaret edebilir. Motor beceriler için aşağıdaki durumlara dikkat edilmelidir :
- İnce Motor Beceriler: İnce motor beceriler, çocukların ellerini ve parmaklarını kullanarak küçük nesneleri kavrayabilmesi, kalem tutabilmesi gibi becerileri geliştirmelerini içerir. Örneğin, bir çocuk 3 yaşına kadar küçük nesneleri parmaklarıyla tutmaya başlamalıdır. 3-4 yaşta kalemi 4 parmağı ile tutmalı, 4-5 yaşta 3 parmağı ile kalem tutuşu yapmalıdır. Eğer yapamıyorsa çocuk, ince motor becerisi çalışmalarıyla desteklenebilir.
- Kaba Motor Beceriler: Bu beceriler çocukların büyük kaslarını kullanarak oturma, emekleme ve yürüme gibi temel hareketleri geliştirmelerini içerir. Bu becerilerin gelişimi, fiziksel sağlığın ve kas gücünün göstergesidir. Eğer bir çocuk 18 aylık olmasına rağmen yürümeye başlamamışsa, bu durum fiziksel gelişim geriliğinin bir işareti olabilir. Bu tür gelişimsel gecikmeler, erken müdahale ile önemli ölçüde iyileştirilebilir, bu yüzden ebeveynlerin çocuklarının motor becerilerini yakından izlemeleri ve herhangi bir gecikme durumunda uzmanlara başvurmaları önemlidir.
- 2. Dil Gelişimi
- Dil gelişimi, çocukların çevreleriyle etkili bir şekilde iletişim kurabilmesi için oldukça önemlidir. Çocukların dil ve konuşma becerilerinde yaşanan herhangi bir gerilik, erken dönemde fark edildiğinde müdahale edilmesi gereken bir durumdur. Örneğin, 12 aylık bir çocuğun birkaç kelimeyi söylemesi beklenirken, 2 yaşına gelmiş bir çocuğun artık kelimeleri birleştirerek basit cümleler çıkarması beklenir. Örneğin “Anne gel.” gibi. 2 yaşını geçmiş bir çocuğun kullandığı kelimeler az, cümle çıktısı yoksa gelişim geriliğinden şüphelenilir. Ayrıca, çocukların basit yönergeleri anlamakta güçlük çekmesi de dil anlama becerilerindeki bir geriliği gösterebilir. Bunun yanı sıra, yaşlarına göre kelime dağarcığının genişlemesi beklenir. Eğer çocuk, yaşına uygun kelime hazinesine sahip olmuyorsa ya da bu süreçte gözle görülür bir yavaşlık varsa, bir uzmana başvurulması önemlidir. Bu tür dil gelişimi belirtileri, erken müdahale ile tespit edilip destek alındığında, çocuğun iletişim becerilerinin sağlıklı bir şekilde gelişmesi için fırsat sağlar.
- 3. Sosyal ve Duygusal Gelişim
- Sosyal ve duygusal gelişim, çocukların duygularını ifade etme ve çevresindeki bireylerle sağlıklı ilişkiler kurma becerilerini kapsar. Bu alandaki gelişim geriliği, çeşitli işaretlerle kendini gösterebilir. Örneğin, çocuğun göz teması kurmaktan kaçınması, özellikle otizm gibi durumların erken bir göstergesi olabilir ve bu durum erken müdahale gerektirir. Benzer şekilde, 3-4 yaşından itibaren çocukların oyunlarda paylaşım ve işbirliği yapması beklenirken, bu becerilerde belirgin bir eksiklik sosyal gelişim geriliğine işaret edebilir. Ayrıca, çocuğun sürekli ebeveynine bağımlı kalması ve çevresinden bağımsız hareket edememesi de duygusal gelişimde bir sorun olduğunun göstergesi olabilir. Bu belirtiler fark edildiğinde, uzman desteği almak, çocuğun sağlıklı bir sosyal ve duygusal gelişim süreci yaşaması için önemlidir.
- 4. Bilişsel Gelişim
- Bilişsel gelişim, çocukların çevrelerindeki dünyayı anlamalarını, problem çözme yeteneklerini geliştirmelerini ve yeni bilgiler öğrenmelerini sağlayan temel bir süreçtir. Bu alandaki gelişim geriliği, çeşitli belirtilerle kendini gösterebilir.
- Belirtiler şunlar olabilir:
- Yaşıtlarına göre yeni bilgileri anlamakta zorlanma veya öğrendiği bilgileri hatırlayamama,
- Dikkat eksikliği ve sürekli dikkatin dağılması,
- Bir etkinliğe odaklanamama.
- Bu belirtiler, hem okul başarısını hem de günlük yaşamda karşılaşılan sorunlarla başa çıkma becerilerini olumsuz etkileyebileceği için erken dönemde fark edilip profesyonel destekle ele alınması, çocuğun potansiyelini gerçekleştirebilmesi adına kritik öneme sahiptir.
- 5. Davranışsal Göstergeler
- Bazı davranışsal belirtiler, çocuklarda gelişim geriliğine işaret edebilir ve genellikle sosyal ve duygusal gelişimle ilişkilidir. Örneğin, tekrarlayan hareketler, çocuğun sürekli olarak aynı davranışı sergilemesi (örneğin el çırpma, sallanma gibi), belirli bir gelişim bozukluğunun erken bir göstergesi olabilir. Bu tür davranışlar genellikle otizm spektrum bozukluğu gibi durumlarla ilişkilendirilir ve dikkate alınması gerekir. Ani öfke nöbetleri de diğer bir belirti olarak ortaya çıkabilir. Çocuğun yaşına uygun olmayan şiddetli ve kontrolsüz duygusal tepkiler göstermesi, duygusal düzenleme becerilerinde bir geriliğin işareti olabilir. Ayrıca, uyum sorunları da gelişim geriliğine dair önemli bir ipucu sağlayabilir. Çocuğun yeni ortamlara, insanlara veya günlük yaşamın değişen koşullarına adapte olmakta zorlanması, sosyal gelişimle ilgili bir problem olduğunu gösterebilir. Bu tür davranışsal belirtiler, çocuğun günlük yaşamını etkileyebileceği gibi, ilerleyen dönemlerde daha büyük zorluklara yol açabileceğinden, ebeveynlerin bu işaretleri erkenden fark etmesi ve uzman görüşü alması büyük önem taşır. Erken müdahale, çocuğun ihtiyaç duyduğu desteği alarak gelişimsel potansiyelini en üst düzeye çıkarmasına olanak tanır.
- Ebeveynler Ne Yapabilir?
- Ebeveynler, çocuklarının gelişim sürecini düzenli olarak takip ederek gelişim geriliğine karşı erken harekete geçebilirler. Aşağıdaki adımlar bu süreci destekler:
- Düzenli Kontroller: Çocuğunuzun büyümesi ve gelişimi, bir çocuk doktoru ve gelişim uzmanı tarafından yakından takip edilmelidir.
- Uzman Desteği: Dil, motor beceriler veya sosyal gelişimde bir gerilik gözlemlendiğinde, bir çocuk psikoloğu, dil ve konuşma terapisti veya ergoterapist ile çalışılması önerilir.
- Destekleyici Bir Ortam Yaratın: Çocuğunuza sevgi dolu ve sabırlı bir yaklaşımla destek olun. Onun farklı bir hızda gelişiyor olabileceğini kabul ederek, kendini güvende hissetmesini sağlayın.
- Unutulmamalıdır ki her çocuk bireyseldir ve gelişim süreçleri farklılık gösterebilir. Erken tespit ve müdahale, çocuğun potansiyelini gerçekleştirmesine yardımcı olur.Ayrıca, çocuğunuzun farklı bir hızda ilerleyebileceğini kabul etmek ve ona sabırla yaklaşarak sevgi dolu bir destek sunmak, hem gelişimine hem de özgüvenine katkıda bulunacaktır. Çocuklarda gelişim geriliği, zamanında fark edilip uygun müdahalelerle desteklenirse yönetilebilir bir durumdur.
Yazar: Deniz Kaplan (Uzm. Çocuk Gelişimci)
- Kaynakça
- Kapci E.G., Kucuker S., Uslu R.I. How applicable are Ages and Stages Questionnaire for use with Turkish children?
- DEMİRCİ A., KARTAL M.,Çocukluk Dönemine Ait Önemli Bir Sorun: Gelişme Geriliği ve Erken Tanının Önemi
- Perşembe 26 Ara 2024
- 22
